SELİM ALTINOK ve KERİM ALTINOK

Ülkemizde körler satrancının tarihiyle ilgili yazılı kaynak
bulmak zor hatta imkansızdır. Şüphesizki görmeyen insanlar herkes gibi boş
vakitlerini değerlendirmek için çeşitli oyunları öğrenmekte ve gerekirse görme
engelliler için uyarlanmış oyun malzemesini kullanarak bu keyfi yaşamaktadır.
Ülkemizde de geçmişten bu yana kişisel ortamında satrançla uğraşan görme
engelliler olduğu muhakkaktır. Bu makalede vurgulanmak istenense Türkiye’de kör
satrancıyla ilgili kurumsallaşmanın başladığı dönem ve satranç faaliyetleridir.
Bu kapsamda, düzenlenen ilk yarışmalar, eğitim çalışmaları, körler için
erişilebilir satranç tahtası ve kitaplarının hazırlanması ile devlet tarafından
gerçekleştirilen federasyonlaşma aşaması ele alınacaktır.

     Ülkemizde görme engelliler alanında ilk ciddi ve toplu
satranç etkinlikleri 1980'lerin başlarında gerçekleştirilmiştir.

1982 yılında, Emirgan Reşitpaşada bulunan körler
rehabilitasyon merkezi mezunlarının kurup üye olduğu Regder adlı körler
derneğinde, Selim Altınok, Kerim Altınok ve Remzi Çolak'ın öncülüğünde ilk
satranç kursu verilmiştir.

Bunu aynı derneğin sakatlar haftası etkinliklerinde görme
engelliler, ortopedik özürlüler ve sağırlar arasında düzenlediği özel takım
turnuvaları izledi. Bu turnuvaları sürekli olarak körler derneği takımı
kazanıyordu.    

Bu arada satranç eğitmeni Jirair Çakır tarafından aynı
yıllarda İstanbul Emirgan'daki körler rehabilitasyon merkezinde görme engelli 
kursiyerlere satranç dersleri verildi.

1994 yılında Altınokta körler derneği İstanbul şubesinin
Aksaray'daki yerinde yapılan kursu Selim ve Kerim Altınok gerçekleştirdiler.

Bundan sonra Altınokta derneği İstanbul şubesinde
görenlerin de davet edildiği satranç turnuvaları yapıldı.

Bütün bu çalışmalar dernek üyesi görme engelli satranç
severlerin şahsi çabaları ile yürütülmekteydi.

Hakem ve satranç saatlerinin temin edilmesi için oyuncular
arasında ya da dernekten para toplayarak çözüm aramalar sık rastlanan
durumlardı.

İstanbul Maçka Leons kulübü 1997 yılından itibaren düzenli
olarak özürlüler arası bir satranç turnuvası yapmağa başladı. İlk defa bu
turnuvada kör satranççılar kendileri turnuvayı organize etmekle uğraşmadan
sadece satranç oynamak üzere müsabakalara katıldılar. Maçka Lions turnuvaları
dokuz yıl aralıksız devam etti. Burada Lions Kulübü’nden Burhan Özhabeş’in adını
anmak yerinde olur.

1997 yılında Altınokta körler derneği Ankara genel
merkezinde bir satranç semineri verildi. Seminere İstanbul'dan Selim Altınok,
Kerim Altınok ve Remzi Çolak eğitmen olarak davet edildiler.

Bu seminere katılarak satranç bilgilerini pekiştiren
oyuncular, o yıl Romanya'da düzenlenen Balkan turnuvasına gönderildiler.

Nihayet 1999 yılında konuya devlet el uzattı. Sekiz yıldır
var olan, özürlüler spor federasyonunun, ilk defa körler için bir etkinlik
düzenledi. Birinci resmi körler Türkiye Satranç şampiyonası, İstanbul'da
gerçekleştirildi.

Mümin Aksu ilk resmi Türkiye şampiyonu oldu. Bu turnuvada
seçilen ilk milli takım Polonya'daki avrupa körler birinciliğine gönderildi ve
fair play kupasını ülkemize kazandırdı.

Takımda Mümin Aksu, Kerim Altınok, Selim Altınok ve Remzi
Çolak yer aldılar.

2000 yılında Türkiye Kuşadasında Balkan körler satranç
takım birinciliğine ev sahipliği yaptı.

Yine aynı yıl Kerim Altınok Türkiyeyi temsilen İspanyadaki
körler dünya şampiyonasına gönderildi.

2001 yılında İstanbul/Florya’da Balkan ülkelerinin yanı
sıra Polonya ve İran takımlarının katıldığı özel bir uluslar arası turnuva
düzenlendi.

2002 yılında Dünya Körler Şampiyonası İstanbul’da yapıldı.
Floryadaki özel turnuva ve 2002 dünya şampiyonasının organizasyonunda İstanbul
Görme Engelliler Spor Kulübü İGE Spor önemli bir rol oynadı.

Yurt dışı turnuvalarına katılım 2002 ile 2007 yılları
arasında kesintiye uğradı. Resmi Türkiye şampiyonasında da aksamalar yaşandı.
2007 senesinden itibaren Türkiye birincilikleri ve yurt dışı turnuvalarına
katılım daha düzenli yürütüldü.

Ayrıca TESYEV, Türkiye Zeka Vakfı ve Maçka Lions kulübü
gibi kurluşların tertiplediği özel turnuvalar bu alandaki canlılığın artmasına
katkıda bulundu.

İlk yıllarda ülke çapında yapılan bir turnuvaya en çok 35 -
40 oyuncu katılırken, artık bu sayı 100'leri çoktan aşmıştır.

2008 yılında Yünanistan, 2012 senesinde Hindistan’da
yapılan körler satranç olimpiadına Türk milli takımı katıldı. Uluslar arası
turnuvalarda ülkemizin şimdiye dek çok iyi sonuçlar aldığı söylenemez. Bu alanda
dikkate değer sonuçlar Uğur Yuvarlak’ın  2009 yılında görme engelliler gençler
dünya beşincisi olması ve Kerim Altınok’un Balkan şampiyonasında elde ettiği
gümüş madalyadır..

Kulüpleşme faaliyetleri çerçevesinde, Ankara'da kurulan
Altınokta spor kulübü ve İstanbul'da faaliyete geçen İstanbul Görme Engelliler
Spor Kulübü, satranca önem verdi.

Kulüpler bünyesinde, eğitimci eşliğinde düzenli periodik
çalışmalar başlatıldı.

Her iki kulübün satranç takımları görenler arasında
düzenlenen liglere katıldılar.

Günümüzde görme engelli oyuncular görenler arasında yapılan
turnuvalarda da daha sık yer almaktadırlar.

İstanbul ve Ankara'yı takiben; İzmir, Kayseri, GaziAntep
gibi illerde de kulüpler kurularak, çalışmalara başlanmıştır.

Bundan sonraki aşamada, görme engelliler satranç
federasyonu ve Türkiye Satranç Federasyonunun ortak çalışmalarıyla bu alandaki
kabartma satranç takımı ve saat gibi malzeme sorunlarının çözümlenmesi
umulmaktadır.

Ayrıca kabartma ve dijital ortamda satranç kitaplarının
üretilerek görme engelli sporcuların kullanımına sunulması da önemli bir aşama
teşkil edecektir.

Nitekim, 2010 yılında Türkiye Satranç Federasyonu
Almanya’da imal ettirdiği konuşan satranç saatlerini 100 adet getirterek önemli
bir adım atmıştır. Bu saatler Türkiye görme Engelliler Şampiyonalarında
kullanılmaktadır. Yurt dışı turnuvalarda ülkemizi temsil eden milli
sporcularımıza da kullanmaları için zimmet usulüyle teslim edilmektedir.

Görme engellilerin yararlanabileceği formatta satranç
kitabı ve benzeri eğitim kaynakları ise genellikle sporcuların kişisel
gayretleriyle hazırlanıp internet üzerinden paylaşılmaktadır. Körler
kütüphanelerinde sesli olarak okutulup kaydedilen satranç kitaplarının yanı sıra
bilgisayar ortamında kolaylıkla ulaşılabilen binlerce oyunu içeren maç dosyaları
görme engellilerin ihtiyacını önemli ölçüde karşılamaktadır. Tüm paylaşımlar
için körlerin oluşturdukları

gorme-engelli-satranccilar@googlegroups.com elektronik posta gurubu önemli
hizmet vermektedir.

Ayrıca

www.freechess.org sitesi üzerinden winboard programı ile internette satranç
oynamak görme engelliler için keyifli bir etkinlik haline gelmiştir. Kör
satranççılar kendi aralarında ya da gören arkadaşlarının da katılımıyla online
internet satranç turnuvalarına katılıp yarışmaktadırlar. Bu program
aracılığıyla, internette yayınlanan satranç yarışmaları görmeyenlerce de canlı
olarak izlenebilmektedir.

İnternet üzerinde açılan sesli sohbet odaları satranç
amacıyla kullanılmakta, dijital ortamda farklı illerden hatta yurt dışından
katılan sporcular birlikte çalışma imkanı bulabilmektedir.

Skype ve Team Talk gibi konferans programları bilgisayar ve
akıllı telefon aracılığıyla böyle ders ve seminerlerin yapılmasına imkan
vermektedir. Whatsup ortamında kurulan gruplarda da haberleşmeler devam
etmektedir.

Türkiye Görme Engelliler Spor Federasyonu tarafından zaman
zaman eğitim amaçlı satranç kampları düzenlenmektedir.

Gerçekleştirilen ilk kamp 2002 İstanbul Görme Engellliler
Dünya Şampiyonası öncesinde Burhan Felek Spor Kompleksinde Milli Takımlar
Oteli’nde düzenlenen etkinliktir. Bu kampta Tarık Kumlalı ve Turgay Atilla milli
sporcularımızı hazırlamışlardırZaman içinde milli sporcularımızdan Yakup
Bayram’ın eğitimlere katkısı olmuştur. Kamp, turnuva organizasyonu ve hakemlik
konusunda Tsf’den Sayın Fatma Yılmaz’ın emeği büyüktür. Mehmet özkeçeli ve
Hulusi Cihangir de anılması gereken şahsiyetlerdir. 1999’dan itibaren İgespor’un
ve zaman zaman milli takımın antrenörlüğünü üstlenen Tarık Kumlalı’nın emeği
anılmağa değerdir.

Kabartma satranç takımları:

İlk yıllarda ancak yurtdışından sağlanabilen kabartma
satranç tahtası ve taşları günümüzde sınırlı ölçüde de olsa ülkemizde
üretilmektedir. Ankara, İstanbul ve Bursa’da bu işle uğraşan kişi ve kuruluşlar
mevcuttur. Bu konuda internetten bilgi edinilebilir.Körler Spor Federasyonu ve
özellikle Tesyev çok sayıda kabartma takım yaptırtarak ücretsiz dağıtmışlardır.