Sesli Sonar Eğitim Seti

Sonar PC kullanarak müzik kayıtları yapmayı sağlayan bir yazılımdır. Midi
klavye ile düzenleme yaparak üzerine ses kayıtları eklemeye imkan verir.
İstenildiği kadar kanal açılabilir.

Görme engellilerin Sonar'ı kullanabilmeleri için J-Sonar adlı ücretsiz bir script
mevcuttur. Bununla Sonar erişilebilir hale gelir.

Körler için Sonar kullanımını anlatan bir sesli eğitim seti hazırladık.
Getem'e üye olan görme engelliler bu sete aşağıdaki bağlantıdan ücretsiz ulaşabilirler.

Sonar 8.5 Eğitim Seti

J-Sonar ve diğer scriptleri indirmek için tıklayınız.

Bu eklentinin Sonar'a getirdiği yaklaşık 125 kısa yol tuşu vardır. Bunlarla ilgili döküman tarafımızdan tercüme edilip düzenlenerek aşağıda sunulmuştur.

Kerim Altınok

Önemli not:

J-Sonar kısayollarının sağlıklı çalışması için Sonar'ı açtıktan sonra Alt+Shift tuşlarına birlikte basarak klavyenizi ABD İngilizce'ye getiriniz.

1. Tab Track ya da Bus pane ekranlarıyla track ya da Bus Enspektör arasında geçişyapmayı sağlar. 2. Shift+Tab Bir üst maddedeki geçişin tersini yapar. 3. Enter Üzerine gelinen alan, togle yani aç kapa şeklinde çalışıyorsa her basışta açar ya da kapatır. 4. Space yani boşluk tuşu Tüm projeyi çaldırır ya da durdurur. Buna hem audio hem de midi kanallar dahildir. Normal olarak durdurunca çalmaya başladığı noktaya döner. 5. Ctrl+Shift+Alt+v Üzerinde bulunan yerdeki mevcut görünümün neresi olduğunu söyler. 6. insert+F8 Araç çubuğu listesini açar. Bu iletişim kutusundan araç çubuğundaki öğeler seçilebilir. Hangisinin görünmesini istiyorsak üstüne gelip entera basarız. Ancak görünmeyi kaldırmak burdan yapılmıyor. Bunun için: alt+v ile girilen view yani görünüm menüsünde 3 defa yukarı ok yapılarak gelinen toolbars komutu kullanılmalıdır. Burda seçilen öğeler ekranda görünür hale gelir. Burası daha ayrıntılıdır.seçimi kaldırılanlar görünmez.Öğeleri görünür yaparsak J-Sonar da onları okuyacaktır. Mesela marker'lar işaretlenirse J-Sonar onları okur, kapatılırsa okuyamaz. 7. Shift+insert+F8 O anki durum için müsait olan araç çubuklarını gösterir. 8. insert+v Jaws ses ayarları: Bunda Jaws, j-sonar ve Hotspot clicker için olan genel ses ayarları vardır. 9. Ctrl+Shift+F1 J-Sonar'ın kullanıcı menüsünü gösterme: Burda j-sonarın setup'unu ayarlamak için yenilemenin dışında 3 tane faydalı imkan daha var. Metronomla ilgili kolaylıklar, imleci yavaş ya da daha hızlı olarak parça üzerinde ilerletme kısa yol tuşları ve satırlardaki alanların adlarını değiştirme gibi imkanlar mevcuttur. Pratik yararı olabilir. Özellikle j ve k tuşlarını ctrl, shift ve windows tuşlarıyla beraber çeşitli şekillerde kullanarak imleci saniye, frame yani çerçeve bazında ileri geri almak da mümkündür. 10. Ctrl+insert+r J-Sonar Run time setup vizard: J-Sonar'ın kontrolunu aktif hale getirir. Bu zaten bir üstte verilen kısa yolla açılan penceredeki ilk seçenektir. Bu normalde J-Sonar kurulduğunda Sonarı ilk açışımızda bir kere yapılır. Ancak galiba bu setup'ı zaman zaman yenileyip tazelemek gerekiyor. 11. Alt+Shift+Space Play Stop Sadece audioyu çaldırır ya da durdurur. Muhtemelen midiyi çaldırmaz. Bu da durdurunca geriye döner. Bu kısa yol tuşu daha çok efekt ve sint pencerelerinde işe yarar. Bu pencerelerde boşluk tuşu tek başına düğme tıklama görevini üstlendiğinden şarkıyı çaldıramaz. İşte o zaman alt+Shift+Space işe yarar. 12. insert+Shift+a Öğrenme modu: Bu modu açar ve kapatır. 13. Ctrl+Shift+F5 Ölçü numarası ve o ölçüde hangi vuruşta olunduğunu söyler. 14. Ctrl+Shift+F6 Dakika, saniye ve çerçeve olarak parçanın neresinde olduğumuzu söyler. 15. Ctrl+Shift+F7 Seçimin başlangıç noktasının yani From noktasının neresi olarak ayarlandığını söyler. 16. Ctrl+Shift+F8 Seçimin bitiş noktası olan Truoug noktasının nereye ayarlandığını söyler. 17. Ctrl+Shift+F9 Loop yani lupun başlangıç noktasının hangi ölçüye ayarlandığını söyler. 18. Ctrl+Shift+F10 Loop yani lupun bitiş noktasının hangi ölçüye ayarlandığını söyler. 19. ctrl+Numerik 5 Tümünü seçme. Parçanın bütün kanal ve ölçülerini seçer. ctrl+a da bu işi yapabilir. 20. Ctrl+Shift+Numerik 5 ya da Ctrl+Shift+a Bütün seçimleri iptal eder. 21. F7 İmleci yani şarkıyı from noktasına gönderir. 22. F8 İnleci yani şarkıyı tru noktası nereye ayarlanmışsa oraya gönderir. 23. F9 parçanın şu anda bulunulan anını from yani seçimin başlangıcı olarak ayarlar. 24. F10 Parçada şu anda bulunduğumuz anı tru yani seçimin bitiş noktası olarak ayarlar. 25. Ctrl+F9 From yani seçimin başlangıcını parçanın en başı olarak ayarlar. 26. Ctrl+F10 Tru yani seçimin sonunu parçanın en sonuna ayarlar. 27. alt+shift+[Aç köşeli parantez [ Not: Amerikan klavyeye geçilmeli Türkçe'ye göre yumuşak g oluyor. Otomatik punch yani kendiliğinden yama modunu açıp kapatır yani on off yapar.. Buna arka arkaya iki defa basıldığı zaman ise yama noktalarını seçecektir. Yani önce F9 ve F10'la from ve tru noktalarını seçiyoruz. Sonra buralara gelip iki defa bu tuş grubuna basıyoruz. Böylece yamanın giriş ve çıkış noktaları belirleniyor. Sonra daha önce bir noktadan kaydı başlatıyoruz. Ama aslında kayıt girmiyor. Tam başlangıç noktasına gelince kayıt otomatik açılıyor, bitiş noktasında da otomatik kapanıyor. 28. Alt+Shift+] kapa köşeli parantez Türkçe klavyede ü harfine denk gelir. Loop lup modunu açıp kapatır. loop modunda seçilen kanallar tekrar tekrar çalıp dönerler. Bununla baştan loop modunu on yani açıp yaptıktan sonra evvelden saptanan from ve tru noktalarına gidip aynı tuş grubuna arka arkaya iki defa basarak loop'un giriş çıkış noktalarını belirleyebiliriz. Yalnız kısa yolun çalışması için view menüsündeki tool bardan loop auto satırının onay kutusu işaretlenip tamam denilmelidir. İşimiz bitince loopu off yaparızki dönme bitsin. 29. Ctrl+Shift+t Tempoyu söyler. İki defa arka arkaya basılırsa tempoyu ayarlama ekranını açar ve o noktaya artan tempo girişleri yapılabilir. 30. alt+shift+1 Tempo ratio 1'i kıpırdatma Tempo ratio1 için tempo ratio iletişim kutusunu açar. Böylece tempo ratio bire bir tempo ratio atayabiliriz. 31. alt+shift+2 Tempo ratio 2 Yukardaki işlemi tempo ratio 2 için yapar. 32. alt+shift+3 Yukardaki işlemi tempo ratio 3 için yapar. 33. control+shift+f11 Marker'ı söyletme. Üstünde olunan marker'ı okur. Yalnız okuyabilmesi için görünüm / araç çubuğu menüsünden marker'ın açık olması lazımdır. 34. control+shift+pageup Parçayı önceki marker noktasına götürür. 35. Ctrl+Shift+PageDown Sonraki marker. Parçayı sonraki marker noktasına götürür ve marker'i de ekranda gözüküyorsa okur. 36. Ctrl+Pageup Önceki ölçüye gider ve numarasını da okur. 37. Ctrl+PageDown Sonraki ölçüye gider ve numarasını da okur. 38. Shift+Pageup Önceki beat'e gitme. İmleci bir önceki vuruşa götürür. Gerekirse önceki ölçüye de geçebilir. 39. Shift+PageDown Sonraki beat'e gitme. İmleci bir sonraki vuruşa götürür ve okur. Gerekirse sonraki ölçüye de girer. 40. Control+B Scrubbing modunu aktif yapar yani açar. Bundan sonra Ctrl tuşunu basılı tutarak hareket tuşlarına basarak scrub yapabiliriz. 41. Control+K Küçük ileriye imleç hareketi: Parçada imleci çok az ileri alır. Bir beat yani vuruş 960 ticke yani parçacığa bölünmüştür. Bu hareketle sadece 10 birim ileri gidilir. Yani yaklaşık olarak bir vuruşun yüzde biri kadar. 42. Ctrl+Shift+k Parçayı orta sevyede ileri alma: Bu da parçayı frame yani çerçeve bazında ileri alır. Genellikle tek tek değil de bir kaç çerçeve ileri gider. Atlanan çerçevelere de geri dönüşte gelinebilir. Bu hareket de bir beat yani vuruşun içinde kalacak kadar ilerlemeler sağlar ama bir üsttekiden daha fazla gider. 43. Control+Shift+Windows+k Büyükçe ileri gidiş: Bu genelde bir saniye bir saniye ileri gidiyor. 44. Control+J Çok az geri alma: Parçayı bir vuruşun içinde 10 tick yani yaklaşık vuruşun yüzde biri kadar geri alır. 45. Control+Shift+J İmleci orta sevyede geri alma: Parçayı çerçeve bazında geri alır. Bir vuruşun içinde yüzde 15 gibi geri alır. 46. Control+Windows+Shift+J İmleci genişçe geri alma: Parçayı her defasında bir saniye geri alır. 47. Control+JAWSKey+M Üstteki maddelerde anlatılan tick, çerçeve ve saniye bazında azar azar ileri geri alma tuşlarıyla gidilecek tick, çerçeve ya da saniye miktarlarını kullanıcının istediği gibi ayarlamasını sağlayan iletişim kutusunu açar. Öyleki tick, çerçeve ve saniye dışında, istenen midi öğelerine göre bile ilerleme ayarları girilebilir. 48. GraveAccent Jaws imlecini üzer'nde olunan strip yani kanal ya da satır penceresine gönderir/ 49. Control+Applications ya da Control+NumPadStar Üzerinde bulunulan kanal ya da Bus satırı için geçerli olan uygulama menüsü komutlarını açar. 50. Alt+Noktalı virgül ; (Dikkat Türkçe klavyede ş harfine denk gelir.) Kayıt modunu ayarlamak için seçim kutusunu açar. 51. control+r Otomasyon kaydı: Otomasyon kaydını açar ve kapatır. 52. Control+F2 Meter aracını aktif hale getirir. Bazı meter öğeleri burdan ayarlanabilir. Özellikle pick yani sesin vurmasıyla ilgili ayarlar burda mevcuttur. 53. alt+ bölü işareti / (Dikkat Türkçe klavyede noktadır) Solo dim modunu açıp kapatır. 54. Control+Shift+G İstenen strip yani satıra gidilmesini sağlar. Numarasını yazıp entera basılır. 55. Ctrl+Alt+g Satır listesini görme: Kanal adlarını liste halinde getirir ve istediğimizin üzerine gelip enterla ona gidebiliriz. 56. alt+windows+g Satır ismi arama: Anahtar kelimeler girerek istediğimiz kanalın adını bulmamızı ve ona gitmemizi sağlar. 57. control+alt+shift+i Üstünde olunan kanalın input listesini getirir ve kolayca seçim yapılabilir. 58. control+alt+shift+o Kanalın output listesini açar ve seçim yapmayı sağlar. 59. control+shift+s Özet gönderimini söyleme: Üstünde olunan kanal için bütün gönderimlerin özetini söyler. Buna iki defa basılırsa duyulan mesajı okuyabileceğimiz geçici bir metin alanı açılır. Gönderimlerin neler olabileceğini şimdilik bilmiyoruz. 60. control+alt+shift+c Bağlı satırları söyletme: Üstünde bulunulan busa bağlı kanal ya da busları listeler. İki defa arka arkaya basılırsa duyduğumuz bilgiyi okuya bildiğimiz bir metin oluşturur. 61. control+alt+shift+t Kanal ekranındayken üstünde olunan tabı seslendirme: 62. shift+Sol yön tuşu Sola doğru olan tabların düğmesi ToggleTabsLeft 63. shift+Sağ yön tuşu Sağa doğru olan tabların düğmesi 64. control+shift+Nokta . (Dikkat İngilizce klavyede nokta Türkçe'deki ç'dir.) Mute durumundaki kanalları sayar. 65. control+Nokta . (Dikkat nokta ABD klavyede ç'dir.) Üstünde olunan kanalı mute yapar ya da mute'u kaldırır. 66. alt+shift+Nokta . (Dikkat nokta yabancı klavyede ç'dir) Bütün kanalları mute yapma. Seçime bağlı olmaksızın bütün kanalları mute yani sessiz duruma getirir ya da bu durumdan çıkarır. 67. control+shift+Bölü işareti Bütün solo kanalları sayar. 68. Ctrl+Bölü Üstünde olunan kanalı solo yapar. 69. Alt+Shift+Bölü işareti Seçime bağlı olmaksızın bütün kanalları solo yapar ya da hepsinin solosunu kaldırır. 70. control+shift+Noktalı virgül Kayıt ışığı yanan bütün kanalları söyler. 71. Ctrl+Noktalı virgül Üstünde ollunan kanalın kayıt ışığını yakar ve söndürür. 72. Alt+Shift+Noktalı virgül Seçime bağlı olmaksızın bütün kanalların kayıt ışıklarını yakar ve söndürür. Yakmak için iki defa söndürmek içinse bir defa basılmalıdır. 73. control+shift+Apostrof işareti (Dikkat yerli klavyede ş harfidir.) input echosu açık olan kanalları söyler. 74. control+apostroph Üstünde olunan kanalın input echosunu açar ya da kapatır. 75. Alt+Shift+Apostrof Bütün kanalların seçime bağlı olmaksızın input echolarını açar. İki defa basınca açar, bir defa basınca kapatır. 76. control+shift+graveaccent Arşivlenmiş kanalların numaralarını sayar. 77. control+graveaccent Üstünde olunan kanalı arşivler ya da arşivlenme durumunu kaldırır. 78. alt+shift+graveaccent Bütün kanalları arşivler ya da arşivli bütün kanalların bu durumunu kaldırır. 79. control+shift+Virgül , (Dikkat virgül yabancı klavyede ö harfidir) Seçili kanalların numaralarını verir. 80. Ctrl+Virgül Karışık olarak birden fazla kanalın seçilmesini sağlar. Mesela 1, 3, 5, 6, 8 gibi. Bunların üstüne tek tek gidip bu kısa yol tuşu basılırsa hepsi ayrı ayrı ve aynı anda seçilmiş olur. Sadece virgüle basılırsa üstündeki kanal seçilir ve diğer kanalların seçimi iptal olur. 81. Shift+Nokta (Dikkat nokta ç harfinin yerindedir) Hızlı grup için çoklu kanal seçer. Yani seçilen kanalları hızlı gruba dahil etmeye yarar. 82. Alt+Nokta Quick grup içindeki kanalların hangileri olduğunu söyler. 83. control+shift+l İnterliv gözüne gitmeden üzerinde olunan kanalın interlivini ayarlar. Yani sterio ile mono arasında geçişini sağlar. Bir defa basıldığında mevcut durumu söyler, iki defa basıldığında ise sterio mono arasında değişiklik yapar. 84. Control+Shift+D Boş ve dolu kanalların hangileri olduğunu önce boşlar, sonra dolular sırasıyla söyler. 85. windows+Bölü işareti Solo kanallar aralığı Solo kanallar aralığını sorgular Buna basınca açılan iletişim kutusuna hangi kanal numarasını yazıp enterlarsak o kanal solo olur. 86. windows+shift+Bölü Solo olmayan kanallar aralığı Solo olmayan kanalları sorgular. Buna basıp gelen kutucuğa yazdığımız kanalların solosu kalkar. 89. windows+Noktalı virgül Kayıt kanal aralığı Kayıt kanal aralığını sorgular. Buna basınca gelen iletişim kutusuna yazıp enterlayacağımız numaralardaki kanalların kayıt ışığı yanar. 90. Windows+Shift+Noktalı virgül Kayda kapalı kanallar aralığı. Kayıt ışığı kapalı kanalları sorgular. Buna basınca gelen iletişim kutusuna yazacağımız numaralardaki kanalların kayıt ışıkları söner. 91. Windows+Nokta Mute kanallar aralığı Mut konumundaki kanal aralığını sorgular. Buna basınca gelen iletişim kutusuna yazıp enterladığımız numaralardaki kanallar mute yani sessiz konumuna geçer. 92. windows+shift+Nokta Mute konumunda olmayan kanallar aralığı Mute durumunda olmayan kanal aralığını sorgular Buna basıp gelen iletişim kutusuna yazdığımız ve enterladığımız numaralardaki kanalların mute durumu kalkar. 93. windows+Grav işareti Arşiv kanallar aralığı Arşiv durumunda olan kanal aralığını sorgular. Girilen numaralardaki kanallar arşivlenir. 94. windows+shift+Grav Arşivli olmayan kanallar aralığı Arşivli olmayan kanallar aralığını sorgular. Girilen numaralardaki kanalların arşiv durumu kalkar. 95. Control+Shift+N Bir kere basılırsa üstünde olunan kanalın adını söyler, iki defa basılırsa kanalın isim hücresinin üzerine gider. 96. Control+Shift+P Kanalın pan değerini okur. İki defa basılırsa pan sütununa gider. 97. Control+Shift+F Kanalın ya da busun FxBin sütunundaki efekt isimlerini okur. İki defa basılırsa o sütuna gider. 98. Control+Shift+I Kanalın input değerini okur, iki defa basılırsa input sütununa gider. 99. Control+Shift+O Kanalın output değerini okur, iki defa basılırsa outpup alanına gider. 100. Control+Shift+M Kanalın volum trim değerini okur, iki defa basılırsa bu alana gider. Trim volum ve velosity dışında yüksek oranda ses açıp kısan bir alandır. 101 Control+Shift+V Kanalın volum değerini okur, iki defa basılırsa volum alanına gider. 102 control+shift+h Kanalın patch değerini okur, iki defa basılırsa patch kutusuna gider. 103 control+shift+b Kanalın bank değerini okur, iki defa basılırsa bank alanına gider. 104 control+shift+c Midi Kanalının channel alanına gider. 105 \ Back Slash, ters bölü işareti Üstünde olunan stripti yani kanalı bir pozisyon aşağı alır. 106 Shift+Ters bölü Üstünde olunan kanalı bir pozisyon yukarı taşır. 107 alt+windows+Nokta Tek ya da belli bir aralıktaki kanalların mute yani sessiz duruma getirilmesini sağlar. Bu tuşlara basılınca bir iletişim penceresi açılır. Buraya mute yapılacak kanal ya da kanalların numaraları girilip entera basılır. 108 alt+shift+windows+Nokta Bir ya da bir kaç kanalın mute yani sessiz durumdan çıkarılarak seslerinin açık hale getirilmesini sağlar. Tuş grubuna basılınca gelen iletişim kutusuna mute durumu kaldırılacak kanal ya da kanalların numaraları yazılıp entera basılır. 109 alt+windows+Bölü işareti Bir ya da bir kaç kanalın solo çalınmasını sağlar. Tuş grubuna basılınca solo dinlenecek kanal ya da kanalların numaralarını gireceğimiz bir iletişim kutusu açılır. 110 alt+shift+windows+Bölü işareti Bir kanal ya da belli bir aralıktaki kanalların solo durumunun kaldırılmasını sağlar. Tuş grubuna basılınca solosu kaldırılacak kanal ya da kanalların numaralarının girileceği bir iletişim kutusu açılır. 111 alt+windows+l Layer yani katman sayısını söyleme: Bir kanal üzerindeki layer sayısını okur. Bu kısa yolun iyi çalışabilmesi için o kanalın track layer düğmesinin aktif olması lazımdır. Kanallarda genelde bir layer gözüküyor. Layer konusu araştırılacak. 112 control+windows+alt+bölü Solo katmanları söyletme: Solo kanal katmanlarının numaralarını söyler. Bu solo kanalları söyletmekten farklı bir şeydir. Onun kısa yol tuşu ctrl+Shift diye başlıyordu. 113 control+windows+alt+Nokta Mute katmanları söyletme: Mute durumundaki kanal katmanlarının numaralarını söyler. Bu katman yani layer içindir. Mute kanalları söyletme farklıydı. 114 Alt+m Peak meter yani Tepe zirve ölçüsünü söyletme: Ölçü zirvesini, ucunu söyler. Tuş grubuna bir defa basılırsa seviyeyi söyler, iki defa basılırsa ölçüyü resetler. Burdaki peak kelimesinin kayıtta pik denilen ses patlaması olup olmadığı henüz anlaşılmadı. Üstelik alt+m tuş grubu çalışmıyor gibi. Ancak konusu olmadığı için de çalışmayabilir, araştırılacak. 115 Control+Alt+M Meter peak yani ölçü zirvesine, ucuna, tepesine gitme: Üstünde olunan kanal için meter peak zamanına gider. Bu daha ziyade audio kanallar için geçerli gibi görünüyor. 116 control+windows+m VU ölçüsünü söyletme: Üzerinde bulunan kanal için çok çenıllı VU ölçüsünü söyler. İki defa hızlıca basılırsa ölçü klip monitörünü açar ya da kapatır. Meter konusunda J-Sonar'ın ayarlarını yapmak için verbasidy ayarlarından meter'i nasıl duyuracağını ayarlayabilirsiniz. Bu konu decibel değerleriyle ilgili olsa gerektir. Event List'le ilgili kısa yol tuşları: Event listesi Sonarın özellikle midi kanallarında yapılan küçük hataları elle düzeltmeyi sağlamasını mümkün kılan alandır. View menüsünden event list komutu ile girilir. Sonrasında ctrl+Tab ile normal kanal ekranı ve event list ekranı arasında gidip gelinebilir. Event listte midide kaydedilen bir notanın adı, uzunluğu, yeri, midi channel'ı gibi öğeler değiştirilip düzeltilebilir. 117 alt+shift+c Event List ekranında imleci midi channel yani midi kanalı sütununa odaklar. 118. alt+shift+d Event List ekranında imleci data sütununa götürür. 119 alt+shift+h ya da alt+shift+i Event List ekranında imleci time yani zaman sütununa götürür. Zaman saat, dakika, saniye ya da çerçeve birimleriyle ifade edilir. Buradan o nota ya da öğenin parça içindeki zamanı yani yeri elle yazılarak değiştirilebilir. 120 alt+shift+k Event Listesi ekranında imleci tür yani çeşit sütununa götürür. 121 alt+shift+m Event Listesi ekranında imleci ölçü sütununa götürür. Ölçü sütununda ölçü numarası ve o ölçünün hangi vuruşunda olunduğuna dair vuruş numarası yer alır. 122 alt+shift+t Event Listesi ekranında imleci Track yani kanal sütununa götürür. 123 alt+shift+u Duration yani nota uzunluğu kolonuna gitme: Event Listesi ekranında imleci üçüncü data kolonu olan uzunluk sütununa odaklar. 124 alt+shift+v Velocity yani ses yüksekliği kolonuna gitme: Event Listesi ekranında imleci ikinci data sütunu olan velocity'ye götürür. Buradan elle yazarak midi ya da audio kaydı olan notanın ses yüksekliği değiştirilebilir. Tercüme Kerim Altınok 3 Mart 2014